Անհանգիստ Մերձավոր Արևելքը: Հայացք Երևանից

Անհանգիստ մերձավորարևելյան տարածաշրջանը շարունակում է մնալ միջազգային ուշադրության կենտրոնում: Տարբեր երկրներում կատարված արյունալի իշխանափոխությունները ի սպառ ապակայունացրեցին տասնամյակներով ձևավորված համեմատաբար խաղաղ և հանգիստ իրավիճակը: “Արաբական գարնան” ալիքի ներքո փաստացի տեղի է ունենում տարածաշրջանի իշխանական վերնախավի մահմեդականացումը` աշխարհիկ դրվածքի փոխարեն: Որոնք են այս նոր իրողության պատճառները և ինչ հետևանքներ կարող են ունենալ այս զարգացումները մեր երկրի համար:
Արաբական երկրների հեղափոխական զարթոնքը փաստացի ունի ոչ թե ժողովրդարական արմատներ, ինչպես պնդում են Արևմուտքում, այլ իսլամիստական սնուցում: Համենայն դեպս, այս մասին են վկայում իշխանափոխական վերելքին հետևած զարգացումները: Թունիսում, Լիբիայում, Եգիպտոսում, Յեմենում իշխանության գլուխ այսօր անցել են բարեպաշտ մահմեդականները, որոնց ներկայացուցիչները ընդդիմության անվան տակ այժմ փորձում են ազատվել 40 տարուց ավելի Սիրիայում իշխող հայր և որդի Ասսադների ռեժիմից: Իրականում մերձավորարևելյան անկայունության թելերը տանում են դեպի Սաուդյան Արաբիա և Քատար: Այս երկու երկրների միապետական իշխանական վերնախավի շահերից է բխում կարծես թե անվերջ դարձած “Արաբական գարունը”:
Օրերս Եգիպտոսում տրվեց այդ երկրի նորընտիր նախագահ Մուհամեդ Մուրսիի պաշտոնավարության մեկնարկը: Այսքանով, սակայն այս արաբական երկրում կայունությունը չվերահաստատվեց, այսօր կայացած Երևան-Մոսկվա տեսակամրջի ընթացքում համոզմունք հայտնեց ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը:

Եգիպտոսը գտնվում է իր համար մի նոր ճանապարհի ամենասկզբում, որի հեռանկարները բավական անորոշ են: Պետք է փաստել, որ նորընտիր նախագահը այսօր ձգտում է ընդհանրության եզրեր գտնել երկիրը դե-ֆակտո կառավարող զինվորական վերնախավի հետ:

Արևելագետը նշեց, որ տարծաշրջանում ուժեղնում է ԱՄՆ-ի ազդեցությունը, ինչի օրինակը հենց Եգիպտոսն է: Նա չբացառեց, որ այս երկրում գործադրվի իշխանության թուրքական մոդելը, որտեղ իշխանական լծակները զինվորականներից աստիճանաբար խլվում են:
Այս պարագայում անհանգիստ Սիրիան կարող է նախանձել Եգիպտոսին, իր գործընկերոջը լրացրեց Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը:

Իրավիճակը այնտեղ բավականին բարդ է: Վախենում եմ, որ Սիրիայում առկա իրականում բազմաթիվ կոնֆլիկտների լուծման համար կողմերի միջև համաձայնությունը անհնար է դարձել: Այսօր երկիրը բաժանվել է մանր կտորներին, որոնց սահմանագծերը շատ հաճախ անցնում են քաղաքաների, գյուղերի և նունիսկ փողոցնեի միջով:

Ներկա քաղաքացիական պատերազմի պարագայում Սիրիայի հեռանկարները շատ աղոտ են: Միևնույն ժամանակ քաղաքագետը դժվարացավ կանխորոշել, թե երբ տեղի կունենա այդ երկրի անխուսափելի փլուզումը: Իշխանությունը ապաօրինակացրել է ինք իրեն, բացի դրանից առկա են անհաղթահարելի մեծ ռիսկեր և վտանգներ: Արդյունքում, ըստ Իսկանդարյանի, կպայթի իսկական մարդասիրական աղետ: Արդեն իսկ տարեց տարի ավելանում է այն սիրիահայերի քանակը, ովքեր դիմում եմ Հայաստանի քաղաքացիություն ստանալու համար: Միայն ընթացիկ տարվա ընմթացքում դրանց թիվը մոտենում է 2 հազարի: Քաղաքագետը նշեց, որ նախանցյալ տարվա ընթացքում միայն 400 սիրիահայ եր դիմել ՀՀ իշխանություններին, ւսկ անցյալ տարի արդեն 3000: Բացի դրանից բազմաթիվ սիրիահայեր բնակարաններ են գնում Հայրենիքում և այս գործոնը արդեն ազդում է անշարժ շուկայի գների վրա:
Փորձագետները չեին կարող շրջանցել Իրանի դեմ ԱՄՆ կողմից հնարավոր հառձակման հարցը: Այդ պատերազմը կարող է աղետալի հետևանքներ ունենալ մեր տարածաշրջանի համար, ընդգծեց Ռուբեն Սաֆրաստյանը:

Մեզ մոտ Հայաստանում բավականին լրջորեն դիտվում է այն հնարվորությունը, որ Ադրբեջանը կփորձի օգտվել Իրանի դեմ ռազմական գործողություններից որպես ԼՂ հիմնախնդիրը պատերազմի միջոցով լուծելու ազդանշան:

Արևելագետը մատնանշեց հակաիրանական դիրքորոշում ունեցող Իսրաելի հետ Ադրբեջանի բուռն ռազմական համագործակցությունը: Ըստ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի, Իրանի դեմ պատերազմը մոտ ապագայում անիրական է: Ամեն դեպքում, Հայաստանում անհանգստությամբ են հետևում Իրանի շուրջ զարգացումներին, քանի որ այդ երկրի տարծքով ապահովվում է մեր երկրի ապրանքաշրջանառության 30 տոկոսը: